| 1 | [๑๕๒] พึงชนะคนโกรธด้วยความไม่โกรธ พึงชนะคนไม่ดีด้วยความดี พึงชนะคนตระหนี่ด้วยการให้ พึงชนะคนพูดเหลาะแหละด้วยคำสัตย์ (ราโชวาทชาดก) 57/2/157/2/1 57/2/1 |
| 2 | พระศาสดาตรัสว่า การวินิจฉัยคดีโดยทำนองคลองธรรมเป็นความดี เป็นทางสวรรค์แท้ (อ.ราโชวาทชาดก) 57/3/957/3/9 57/4/5 |
| 3 | ทรงปรารภบุตรช่างกัลบกคนหนึ่ง ในเมืองเวสาลี มีจิตปฏิพัทธ์ในกุมาริกาแห่งเจ้าลิจฉวีองค์หนึ่ง เมื่อไม่สมหวังก็อดอาหารตาย ช่างกัลบกเป็นอุบาสกไปเข้าเฝ้ากราบทูลพระศาสดา พระองค์ตรัสอดีตบุตรของเขาก็ยินดีในสิ่งที่ไม่สมควรกับตนเขาได้เป็นหมาจิ้งจอกอยู่ในถ้ำแก้วผลึก แต่ไปชอบนางราชสีห์ผู้อยู่ในถ้ำทอง พระโพธิสัตว์เป็นพี่ชายใหญ่ได้แผดเสียง หมาจิ้งจอกหัวใจแตกตาย (สิคาลชาดก) 57/10/1257/10/12 57/10/6 |
| 4 | ทรงปรารภภิกษุแก่รูปหนึ่ง ทำทีถามปัญหากับพระสารีบุตร ขณะที่กำลังแสดงธรรมแก่บริษัท 4 พระเถระจึงหยุดเทศน์แล้วกลับที่พัก พวกมนุษย์จึงพากันไล่ให้หนี พระแก่หนีไปตกหลุมส้วม พระศาสดาตรัสอดีต ภิกษุแก่เป็นหมูอ้วนตัวเปื้อนขี้ท้าสู้กับราชสีห์ (อ.สูกรชาดก) 57/17/1257/17/12 57/15/13 |
| 5 | มหาอำมาตย์ 2 คน เป็นหัวหน้าทหาร ของพระเจ้าโกศล จองเวรกัน เมื่อเห็นกันก็ทะเลาะกัน พระศาสดาเสด็จไปที่เรือนของทั้งสองอำมาตย์นั้นแล้ว แสดงธรรม จึงได้เป็นพระโสดาบัน ทั้ง 2 คน (อ.อุรคชาดก) 57/23/257/23/2 57/19/13 |
| 6 | นาค และครุฑไปดูมหรสพกับมนุษย์ (อ.อุรคชาดก) 57/25/157/25/1 57/21/2 |
| 7 | กำหนดเหตุให้ฆ่า (ยักษ์บนขื่อศาลา) (อ.ภัคคชาดก) 57/30/1057/30/10 57/25/7 |
| 8 | คูถลูกช้างอาชาไนย เมื่อนำมาขยำใส่น้ำแล้ว นำไปรดช้างตัวอื่นจนทั่วตัว ช้างตัวนั้น จะหอม (อ.อลีนจิตตชาดก) 57/37/857/37/8 57/30/1 |
| 9 | " ภิกษุผู้สมบูรณ์ด้วยกัลยาณมิตรเป็นที่พึ่งอาศัย ปรารภความเพียรเจริญกุศล-ธรรม เพื่อบรรลุนิพพานอันเกษมจากโยคะพึงบรรลุธรรมเป็นที่สิ้นไปแห่งสังโยชน์ทั้งปวงโดยลำดับ ก็ฉันนั้น" (อ.อลีนจิตตชาดก) 57/41/1457/41/14 57/33/1 |
| 10 | [๑๖๔] " ถ้าผู้ใดเป็นมิตร แม้จะมีกำลังน้อย แต่ตั้งอยู่ในมิตรธรรม ผู้นั้นชื่อว่าเป็นญาติ เป็นเผ่าพันธุ์ เป็นมิตร และเป็นสหายของเรา แน่ะนางมฤคี ท่านอย่าดูหมิ่นสหายของเราอีกนะ เพราะว่าสุนัขจิ้งจอกตัวนี้ให้ชีวิตเราไว้ " (คุณชาดก) 57/44/857/44/8 57/34/21 |
| 11 | พระอานนท์ บอกวิธีการใช้ผ้าให้สำเร็จประโยชน์ มิให้เสียหายแก่พระเจ้าอุเทน.(อ.คุณชาดก) 57/46/457/46/4 57/36/10 |
| 12 | ลูกศิษย์พระอานนท์ กราบทูลพระศาสดาว่า พระอานนท์ให้ผ้า 500 ผืน แก่ภิกษุรูปเดียวเพราะเห็นแก่หน้า พระศาสดาตรัสว่า ท่านให้เพราะความมีอุปการะแก่กัน แล้วทรงแสดงอดีตที่พระโพธิสัตว์เป็นราชสีห์ ได้ยืนติดหล่มอยู่ 7 วัน ได้พระอานนท์ซึ่งเป็นสุนัขจิ้งจอกช่วย จึงรอดชีวิต ทั้งสองครอบครัวได้อยู่ร่วมกันอย่างดี 7 ชั่วตระกูล (อ.คุณชาดก) 57/47/357/47/3 57/37/3 |
| 13 | ทรงปรารภภิกษุดุร้าย 2 รูป อยู่ร่วมกันด้วยดี ตรัสอดีตที่ทั้ง 2 เป็นม้าโกง ดุร้ายกัดม้าอื่นให้ได้รับบาดเจ็บ แต่พอ 2 ตัวเจอกันก็ดีต่อกัน เพราะมีธาตุเสมอกัน..(อ.สุหนุชาดก) 57/54/1457/54/14 57/43/16 |
| 14 | [๑๖๗-๑๖๘] โมรปริตร (โมรชาดก) 57/60/357/60/3 57/47/3 |
| 15 | ทรงปรารภภิกษุผู้กระสัน ตรัสอดีตแม้พระโพธิสัตว์อยู่ในกำเนิดนกยูงทอง ได้กล่าวปริตรก่อนและหลังการออกหากิน ไม่มีนายพรานใดจับได้ตลอดชั่วพระราชา 6 พระองค์ แต่ยังต้องติดบ่วงนายพราน เพราะได้ยินเสียงนกยูงตัวเมีย (อ.โมรชาดก) 57/61/1357/61/13 57/48/8 |
| 16 | ทรงปรารภพระเทวทัต แสดงท่าทางแบบพระพุทธเจ้า ตรัสอดีตพระเทวทัตก็เหมือนกัน ครั้งเป็นลูกกา ชื่อ วินีลกะ ซึ่งเกิดจากพญาหงส์ทองกับแม่กา ขณะที่ลูกหงส์ 2 ตัว คาบท่อนไม้พาวินีลกะไปหาพญาหงส์ วินีลกะได้เห็นพระเจ้าวิเทหราชเสด็จเลียบพระนครด้วยรถเทียมม้าสินธพ จึงคิดว่าตนก็นั่งไปในรถอันเทียมด้วยหงส์เหมือนพระราชา , พระโพธิสัตว์เป็นพระเจ้าวิเทหราช (อ.วินีลกชาดก) 57/71/1257/71/12 57/55/15 |
| 17 | [๑๗๒] " บุคคลพึงรู้บุคคลใดว่า ผู้นี้เช่นเดียวกับเรา โดยศีล ปัญญา และสุตะ พึงทำไมตรีกับบุคคลนั้นนั่นแล เพราะการสมาคมกับสัตบุรุษ นำมาซึ่งความสุขแท้".(อินทสมานโคตตชาดก) 57/76/1057/76/10 57/59/9 |
| 18 | ทรงปรารภภิกษุว่ายาก ตรัสอดีตของเธอก็สอนยาก ครั้งเป็นดาบสได้เลี้ยงลูกช้างไว้แม้พระโพธิสัตว์ผู้เป็นอาจารย์ เตือนก็ไม่ยอมทำตาม พอช้างตกมันก็ฆ่าดาบสนั้นตาย (อ.อินทสมานโคตตชาดก) 57/76/1757/76/17 57/60/7 |
| 19 | อริยะ 4 จำพวก คือ อาจารอริยะ ลิงคอริยะ ทัสสนอริยะ ปฏิเวธอริยะ .(อ.อินทสมานโคตตชาดก) 57/79/257/79/2 57/61/23 |
| 20 | ทรงปรารภการบูชาไฟ ตรัสอดีตพระโพธิสัตว์ บำเรอไฟด้วยข้าวปายาส ไฟได้เกิดไหม้บรรณศาลาที่อยู่ จึงคิดได้ แล้วเลิกบูชาไฟ เข้าป่าเป็นฤๅษี ได้อภิญญาและสมาบัติ(อ.สันถวชาดก) 57/81/1557/81/15 57/63/18 |
| 21 | ทรงปรารภการถวายทานตามความพอใจ ที่สาวกเดียรถีย์ไม่อาจทำอันตรายแก่การถวายทานต่อสงฆ์ มีพระพุทธเจ้าเป็นประธานได้ ตรัสอดีตแม้พระโพธิสัตว์เป็นมาณพ ทำการมงคลแก่ช้าง พวกพราหมณ์ก็ไม่สามารถทำลาย ลาภที่เกิดจากการมงคลนั้นได้ (อ.สุสีมชาดก)งค 57/85/1857/85/18 57/66/20 |
| 22 | [๑๗๗] แร้งย่อมเห็นซากศพได้ถึง 100 โยชน์ (คิชฌชาดก) 57/94/357/94/3 57/72/14 |
| 23 | ทรงปรารภภิกษุผู้เลี้ยงมารดา ทรงให้สาธุการแล้วตรัสอดีตพระโพธิสัตว์เป็นพญาแร้ง ผู้เลี้ยงดูมารดา บิดา (อ.คิชฌชาดก) 57/94/1157/94/11 57/73/6 |
| 24 | [๑๘๐] " บุคคลพึงระแวงภัยในศัตรูไว้ แม้ในมิตรก็ไม่ควรวางใจ ภัยเกิดขึ้นแล้วจากมิตร ย่อมตัดมูลรากทั้งหลายเสีย" (นกุลชาดก) 57/99/657/99/6 57/76/6 |
| 25 | พระโพธิสัตว์เป็นฤๅษีได้ทำพังพอนกับงู ให้เป็นมิตรกัน แต่พังพอนยังนอนหลับแยกเขี้ยวไว้ งูกับพังพอนได้มาเป็น 2 อำมาตย์ที่ทะเลาะกัน (อ.นกุลชาดก) 57/100/157/100/1 57/76/18 |
| 26 | [๑๘๑] สถานที่อันใครๆ ไม่เคยตายแล้ว ย่อมไม่มีในโลก (อุปสาฬหกชาดก) 57/103/357/103/3 57/78/14 |
| 27 | พราหมณ์ ผู้ถือความบริสุทธิ์ของป่าช้า ชื่อ อุปสาฬหกะ ได้บอกที่เผาศพของตนแก่ลูกชาย พระศาสดาเสด็จไปที่นั้น ตรัสอดีตพราหมณ์นี้ก็ได้บอกบุตรคนนี้ ให้เผาตนบริเวณนี้แหละ 14,000 ชาติแล้ว (อ.ปสาฬหกชาดก) 57/103/1457/103/14 57/79/4 |
| 28 | เทพธิดานางหนึ่ง เห็นร่างกายของพระสมิทธิ แล้วได้เชื้อเชิญให้บริโภคกาม พระศาสดาตรัสอดีต เทพธิดานี้ ก็ได้เชื้อเชิญพระโพธิสัตว์ให้บริโภคกาม เช่นกัน.(อ.สมิทธิชาดก) 57/108/1457/108/14 57/82/18 |
| 29 | พระศาสดาตรัสให้ภิกษุเที่ยวไปในโคจรอันเป็นวิสัยของบิดาของตน แล้วยกเรื่องอดีต นกมูลไถกับเหยี่ยวนกเขา นกมูลไถรอดตายจากเหยี่ยว เพราะอยู่ในโคจรอันเป็นของบิดา เมื่อจบสัจธรรม ภิกษุเป็นอันมากบรรลุโสดาปัตติผล .(อ.สกุณัคฆิชาดก) 57/113/1257/113/12 57/86/6 |
| 30 | อานิสงส์แห่งการเจริญเมตตาเจโตวิมุตติ 11 ประการ (อ.อรกชาดก) 57/117/1457/117/14 57/89/5 |
| 31 | ในกัปหนึ่งพระโพธิสัตว์บวชเป็นฤๅษีชื่อ อรกะ ได้สอนบริวารให้เจริญพรหมวิหาร 4แล้วสถิตอยู่ในพรหมโลก ไม่ได้กลับมายังโลกนี้อีกตลอด 7 สังวัฏฏกัปและวิวัฏฏกัป.(อ.อรกชาดก) 57/118/1757/118/17 57/89/24 |
| 32 | [๑๙๐] " กิ้งก่ามันได้ทรัพย์กึ่งมาสก ซึ่งมันไม่เคยได้ จึงได้ดูหมิ่นพระเจ้าวิเทห-ราชผู้ครองเมืองมิถิลา " (กกัณฏกชาดก) 57/122/657/122/6 57/92/6 |
| 33 | กุฎุมพีคนหนึ่งในกรุงสาวัตถี อาศัยแม่ยายหูตึง เข้าใจผิดว่าลูกเขยบวชแล้ว เขาจึงไปบวช แล้วไม่นานได้บรรลุพระอรหัต พระศาสดาตรัสอดีตครั้งพระโพธิสัตว์เป็นพาราณสีเศรษฐี ก็อาศัยแม่ยายหูตึง ได้บวชเป็นฤๅษียังอภิญญา และสมาบัติให้เกิด มีพรหมโลกเป็นที่ไปในเบื้องหน้า (อ.กัลยาณธรรมชาดก) 57/125/357/125/3 57/95/7 |
| 34 | พระโกกาลิกะ กล่าวอวดภูมิว่าจะกล่าวบทภาณวาร ในท่ามกลางสงฆ์ พอได้กล่าวจริงก็เหงื่อไหล กล่าวไม่ได้ๆ แสดงความโง่ของตนให้ปรากฏแล้ว พระศาสดาแสดงอดีตพระโกกาลิกะ เป็นหมาจิ้งจอก ก็ได้หอนแข่งในเวลาที่ราชสีห์ร้อง ราชสีห์ทั้งหลายรังเกียจ จึงพากันเงียบ (อ.ทัททรชาดก) 57/130/1457/130/14 57/99/5 |
| 35 | ทรงปรารภภิกษุหลอกลวงรูปหนึ่ง ตรัสอดีตภิกษุนี้เป็นลิงเอาผ้าเปลือกไม้ของฤๅษีที่ตายแล้วมานุ่งยืนพิงต้นตาลอยู่ พระโพธิสัตว์และบุตรบวชเป็นฤๅษีผิงไฟอยู่ ฝ่ายบุตรนึกว่าลิงเป็นคน ควรเรียกให้เขาเข้ามาผิงไฟ พระโพธิสัตว์จึงบอกบุตรว่านั่นเป็นลิง แล้วไล่มันหนีไป (อ.มักกฏชาดก) 57/135/1157/135/11 57/102/14 |
| 36 | ทรงปรารภความประทุษร้ายมิตรของพระเทวทัต ตรัสอดีตพระเทวทัตก็ประทุษร้ายมิตร ครั้งเป็นลิงเกิดหิวน้ำมาก พระโพธิสัตว์เป็นพราหมณ์ได้ตักน้ำให้ลิงกิน มันกินแล้วยังทำหน้าลอกแลกหลอก แล้วยังขี้รดใส่หัวพราหมณ์ แล้วหนีไป. .(อ.ทุพภิยมักกฏชาดก) 57/139/1357/139/13 57/105/15 |
| 37 | ทรงปรารภภิกษุหลอกลวงรูปหนึ่ง ตรัสอดีตพระโพธิสัตว์บวชเป็นฤๅษี มีอภิญญาสมาบัติ มีบริวารมาก เมื่อไปภิกขาจาร มีลิงโลนตัวหนึ่งเข้ามายังอาศรม ถอนหญ้าที่บรรณศาลา เทน้ำในหม้อน้ำทิ้ง ทุบคนโทน้ำ ถ่ายคูถไว้ที่โรงไฟ เมื่อพวกชาวบ้านนำอาหารเป็นอันมากมาถวายฤๅษี ลิงคิดจะลวงให้มนุษย์เลื่อมใส ทำทีเป็นยืนไหว้พระอาทิตย์ บำเพ็ญตบะพระโพธิสัตว์จึงบอกชาวบ้านถึงโทษที่ลิงทำไว้ชาวบ้านจึงไล่ให้มันหนีไป, ลิงนั้นเป็นภิกษุผู้หลอกลวงนี้ (อ.อาทิจจุปัฏฐานชาดก) 57/143/1157/143/11 57/108/6 |
| 38 | พระเจ้าปเสนทิโกศล จะเสด็จไปปราบกบฏชายแดนตอนฤดูฝน แต่เข้าไปกราบ-ทูลพระศาสดาก่อน จึงทรงตรัสอดีตก็มีพระราชาเสด็จออกโดยมิใช่กาล แต่เพราะฟังคำของบัณฑิตแล้วได้เสด็จกลับ. (อ.กฬายมุฏฐิชาดก) 57/146/1357/146/13 57/110/17 |
| 39 | ทรงปรารภพระปัญญาบารมี ตรัสอดีตพระโพธิสัตว์เป็นพญาวานร มีบริวาร 8 หมื่นฝูงลิงได้ไปกินผลมะพลับในหมู่บ้านตอนเที่ยงคืน ชาวบ้านรู้เข้าต่างก็ถือ ธนู ดาบล้อมฝูงลิงไว้ พญาวานรจึงปลอบใจฝูงลิงไว้ไม่ให้หัวใจแตกตาย มีลิงชื่อ เสนกะตามมาทีหลังฝูง เห็นมนุษย์ล้อมฝูงลิงไว้ จึงเอาดุ้นไฟจุดบ้านหลังหนึ่งทางต้นลมพวกลิงจึงรอดตาย , ลิงเสนกะ เป็นพระเจ้ามหานามศากยะ (อ.ตินทุกชาดก) 57/151/1257/151/12 57/114/15 |
| 40 | ชนเหล่าใด เมื่อภัยเกิดขึ้นทำความอาลัยในที่อยู่ของตน ไม่ยอมไปอยู่ที่อื่น ชนเหล่านั้นถึงสิ้นชีวิต แต่ชนเหล่าใดไม่ทำความอาลัยไปอยู่เสียที่อื่น ชนเหล่านั้นรอดชีวิตแล้ว (อ.กัจฉปชาดก) 57/157/1057/157/10 57/118/15 |
| 41 | ภิกษุเลี้ยงชีพด้วยการแสวงหาไม่สมควร แล้วจะไม่พ้นความเป็นยักษ์ ความเป็นเปรตจักเกิดเป็นโคเทียมแอก จะเกิดในนรก (อ.สตธรรมชาดก) 57/162/457/162/4 57/122/1 |
| 42 | ในกรุงสาวัตถี บุตรกุฎุมพี 2 สหาย ร่วมกันจัดแจงทานมีเครื่องบริขารครบ นิมนต์ภิกษุสงฆ์มีพระพุทธเจ้าเป็นประมุข ถวายมหาทานตลอด 7 วัน คนที่เป็นหัวหน้าคณะ มอบถวายทานว่า ในการถวายทานนี้ มีทั้งผู้ถวายน้อย ขอการถวายนี้จงมีผลมากแก่ชนเหล่านั้นทั่วกันเถิด พระศาสดาทรงแสดงโบราณกบัณฑิต ก็ถวายทานมอบให้อย่างนี้ เหมือนกัน (อ.ทุทททชาดก) 57/167/1157/167/11 57/125/17 |
| 43 | ทรงปรารภการออกบวชเพื่อคุณยิ่งใหญ่ ตรัสอดีตพระโพธิสัตว์เป็นอสทิสกุมารเป็นนักยิงธนู เพราะทะเลาะกับน้องชาย คือ พรหมทัตราชาจึงหนีไปรับราชการเมืองอื่น แสดงการยิงธนูตัดขั้วมะม่วง โดยยิงลูกแรกไปถึงชั้นจาตุมหาราช ยิงแล้วลูกที่สองไปผลักท้ายลูกแรกให้ตกลงมาตัดขั้วมะม่วง แล้วรับด้วยมือ 2 ข้าง ครั้นเมื่อพระราชา 7 พระองค์ ไปล้อมเมืองของพรหมทัตราชา พระโพธิสัตว์ จึงกลับไปทำให้พระราชาทั้ง 7 หนีไปโดยไม่ให้เสียเลือดเนื้อ จากนั้นก็ออกบวชเป็นฤๅษีได้อภิญญาสมาบัติ. (อ.อสทิสชาดก) 57/172/157/172/1 57/130/1 |
| 44 | ทรงปรารภความอดทนต่อคำสอนของพระนันทะ ตรัสอดีตที่พระนันทะเป็นช้างพระโพธิสัตว์เป็นครูฝึก ได้บอกช้างซึ่งถอยกลับจากทรายร้อน ด้วยการบอกครั้งเดียว ช้างก็ทำลายกำแพงแล้วเข้ายึดราชสมบัติได้ (อ.สังคามาวจรชาดก) 57/180/1257/180/12 57/136/15 |
| 45 | ทรงปรารภคนกินเดน 500 ตรัสอดีต คนพวกนี้เป็นลา 500 พวกอุบาสก 500 เป็นม้าสินธพ ม้าสินธพดื่มน้ำจันทน์แล้วสงบ ส่วนลาได้ดื่มน้ำหางกากผลจันทน์แล้วเที่ยวร้องวิ่งอยู่แถวพระลานหลวง (อ.วาโลทกชาดก) 57/187/1457/187/14 57/142/6 |
| 46 | ม้ามงคลของพระราชา เห็นคนเลี้ยง ชื่อ คิริทัต ซึ่งเป็นคนขาพิการ นึกว่าเขาสอนให้ตนทำ จึงได้เดินเหมือนคนเลี้ยง พระโพธิสัตว์เป็นอำมาตย์ รู้เหตุนั้นจึงกราบ-ทูลแด่พระราชา (อ.คิริทัตตชาดก) 57/192/1457/192/14 57/145/18 |
| 47 | [๒๒๐] " เมื่อน้ำไม่ขุ่นมัว ใสบริสุทธิ์ บุคคลย่อมแลเห็นหอยกาบ หอยโข่ง กรวดทรายและฝูงปลาฉันใด เมื่อจิตไม่ขุ่นมัวบุคคลก็ย่อมเห็น ประโยชน์ตน และประโยชน์ผู้อื่น ฉันนั้น" (อนภิรติชาดก) 57/196/757/196/7 57/148/7 |
| 48 | พราหมณ์กุมารผู้หนึ่งเรียนจบไตรเพท สอนมนต์ให้พวกกุมารกษัตริย์ และกุมารพราหมณ์ เป็นอันมาก เมื่อครองเรือน มนต์ที่เคยจำจึงเลอะเลือน พระศาสดาตรัสอดีตเขาก็เป็นผู้เลอะเลือนแบบนี้ (อ.อนภิรติชาดก) 57/196/1357/196/13 57/148/16 |
| 49 | ทรงปรารภภิกษุคบพวกผิด ตรัสอดีตถึงฤๅษี 4 ตนเป็นพี่น้องกัน พี่ใหญ่ตายไปเป็นท้าวสักกะ แล้วลงมามอบของวิเศษให้น้องทั้ง 3 คือ พร้าโต้ กลอง หม้อนม-ส้ม มีชายคนหนึ่งได้แก้วมณีจากหมู แล้วหนีมาอยู่กับฤๅษี ต่อมาเขาฆ่าฤๅษี นำของวิเศษไปยึดราชสมบัติกรุงพาราณสี เป็นพระราชาชื่อว่า ทธิวาหน ทรงปลูกมะม่วงทิพย์ไว้ในอุทยาน ต่อมามะม่วงนั้นถูกนายอุทยานที่เป็นศัตรูทำให้มีรสขมด้วยการปลูกต้นบอระเพ็ด และสะเดาไว้รอบต้นมะม่วง. (อ.ทธิวาหนชาดก) 57/200/1357/200/13 57/151/12 |
| 50 | พระอัครสาวกนั่งสนทนาปรารภการถาม และการแก้ปัญหากัน มีพระแก่รูปหนึ่งเข้าไปจะถามปัญหา และให้พระเถระถามข้อสงสัยกับตนบ้าง พระเถระทั้ง 2 รังเกียจจึงลุกหนีไป พวกบริษัทที่นั่งเพื่อจะฟังธรรมของพระเถระ จึงไปเข้าเฝ้ากราบทูลพระศาสดา พระองค์จึงตรัสอดีตสุนัขจิ้งจอก ก็ไปถามลูกหงส์ 2 ตัว ซึ่งคุ้นเคยกับรุกขเทวดา ลูกหงส์รังเกียจจึงบินหนีไป (อ.จตุมัฏฐชาดก) 57/209/1657/209/16 57/157/15 |
| 51 | ทรงปรารภพระโกกาลิกะ เมื่อพระผู้เป็นพหูสูตหลายรูปกำลังสนทนาธรรมกันอยู่ตนเองประสงค์จะกล่าวบ้าง พระศาสดาแสดงอดีตพระโพธิสัตว์เป็นราชสีห์ได้มีลูกกับนางสุนัขจิ้งจอก ลูกนั้นมีตัวเหมือนพ่อ แต่เสียงเหมือนแม่ เวลาราชสีห์อื่นร้องลูกนางจิ้งจอกก็ร้องบ้าง ราชสีห์ตัวอื่นได้ยินเสียงต่างก็เงียบ. (อ.สีหโกฏฐุกชาดก) 57/213/1357/213/13 57/160/7 |
| 52 | ทรงปรารภพระโกกาลิกะประสงค์จะกล่าวสรภัญญะ ตรัสอดีตพระโกกาลิกะเกิดเป็นลาของพ่อค้า ซึ่งพ่อค้าคลุมหนังราชสีห์ให้มันแล้วปล่อยไปหากิน มันไปกินข้าวสาลีและข้าวเหนียวในนา คนรักษานาก็ไม่กล้าเข้าใกล้ เมื่อพวกชาวบ้านรวมกันเป่าสังข์ รัวกลองโห่ร้องไปใกล้นา ลากลัวตายจึงร้องเป็นเสียงลา แล้วถูกชาวบ้านตีตาย. (อ.สีหจัมมชาดก) 57/216/1257/216/12 57/162/11 |
| 53 | ยินดีในบุญผู้อื่น ช่วยให้รอดตาย (อ.สีลานิสังสชาดก) 57/221/1457/221/14 57/166/2 |
| 54 | ทรงปรารภการเล้าโลมของภรรยาเก่าของภิกษุรูปหนึ่ง ตรัสอดีตหญิงนี้ก็ทำให้เธอได้อาย ครั้งเป็นปุโรหิตของพระเจ้าพาราณสี ตนได้ม้าจากพระราชา เมื่อไปไหนมีแต่คนชมม้า จึงเล่าให้ภรรยาฟัง นางจึงพูดว่าม้างามเพราะเครื่องประดับนางแนะนำให้ปุโรหิตเอาเครื่องประดับม้ามาคลุมตัว แล้ววิ่งไปทำท่าแบบม้าพระราชาและประชาชนก็จะชมเหมือนกัน ปุโรหิตทำตามภรรยาบอก จึงได้รับความอับอาย(อ.รุหกชาดก) 57/224/1257/224/12 57/169/1 |
| 55 | [๒๓๓-๒๓๔] หญิงที่มีรูปงาม ทั้งมีศีลาจารวัตร บุรุษไม่พึงปรารถนาหญิงนั้น ท่านเชื่อไหม มโหสถ. ข้าแต่มหาราช ข้าพระบาทเชื่อ บุรุษคงเป็นคนต่ำต้อย สิริกับกาลกรรณีย่อมไม่สมกันเลย ไม่ว่าในกาลไหนๆ (สิริกาฬกัณณิชาดก) 57/228/357/228/3 57/171/3 |
| 56 | ทรงปรารภภิกษุผู้กระสัน ตรัสว่า ขึ้นชื่อว่ามาตุคามมักอกตัญญู ประทุษร้ายมิตรมีดวงใจกระด้าง แม้โบราณบัณฑิต ให้ดื่มโลหิตที่เข่าขวาของตน บริจาคท่านตลอดชีวิต ยังไม่ได้ดังใจของมาตุคาม แล้วทรงแสดงอดีตที่พระโพธิสัตว์เป็นปทุมราชกุมาร เมื่อได้ครองราช ได้สั่งลงโทษหญิงที่เคยเป็นชายากับชายชู้.(อ.จุลลปทุมชาดก) 57/229/1557/229/15 57/173/8 |
| 57 | ทรงปรารภพระเทวทัตผู้พยายามปลงพระชนม์ ตรัสอดีตพระโพธิสัตว์อยู่ไม่ไกลจากกรุงพาราณสี พาภรรยาไปเยี่ยมบ้าน พระราชาเห็นภรรยาเขาแล้วมีจิตปฏิพัทธ์ จึงใส่ความพระโพธิสัตว์ให้เป็นโจร แล้วสั่งตัดหัว ด้วยอานุภาพศีลของภรรยาท้าวสักกะจึงมาสลับร่างนำพระราชาเข้าเครื่องประหาร ให้พระโพธิสัตว์เป็นงพระราชาแทน , พระราชา คือ พระเทวทัต (อ.มณิโจรชาดก) 57/239/1857/239/18 57/180/6 |
| 58 | หญิงเป็นของสาธารณ์ ไม่ชื่อว่าเป็นหญิงเดน (อ.ปัพพตูปัตถรชาดก) 57/249/857/249/8 57/187/18 |
| 59 | [๒๔๑] " นรชนเหล่าใดไม่ทำตามโอวาทอันพระพุทธเจ้าทรงแสดงแล้ว นรชนเหล่านั้นจักต้องถึงความพินาศ เหมือนพ่อค้าทั้งหลายถูกนางผีเสื้อหลอกลวงให้อยู่ในอำนาจ ฉะนั้น" (วลาหกัสสชาดก) 57/251/357/251/3 57/188/14 |
| 60 | ในอดีตกาลที่เกาะศรีลังกา มีเมืองยักษ์ชื่อ สิริสวัตถุ นางยักษิณีคอยจับพวกพ่อค้าที่เรืออับปาง ทำเป็นสามี และเป็นอาหาร (อ.วลาหกัสสชาดก) 57/252/1257/252/12 57/189/17 |
| 61 | [๒๔๓-๒๔๔] อาการของผู้เป็นศัตรู. (มิตตามิตตชาดก) 57/258/357/258/3 57/193/3 |
| 62 | ทรงปรารภพระอุปัชฌาย์ ที่ตบลูกศิษย์ ผู้ถือวิสาสะในผ้าของตน ตรัสอดีตพระโพธิสัตว์เป็นฤๅษี มีลูกศิษย์ผู้หนึ่งไม่เชื่อฟัง เขาได้เลี้ยงช้างไว้ แล้วถูกช้างนั้นฆ่าตาย ดาบสอื่นจึงถามถึงลักษณะของมิตรแก่พระโพธิสัตว์ , ช้างนั้นได้เป็นพระอุปัชฌาย์นี้ , ดาบสที่ตายเป็นลูกศิษย์ที่ถูกตบ. (อ.มิตตามิตตชาดก) 57/258/1457/258/14 57/193/10 |
| 63 | [๒๔๖] " ธรรมดาบัณฑิตไม่พูดวาจาที่ประกอบด้วยความจริงแต่ไม่ดี ขืนพูดไปจะต้องนอนอยู่ดุจนกแขกเต้า ชื่อว่า โปฏฐปาทะ ถูกเผานอนจมอยู่ในเตาไฟ ฉะนั้น".(ราธชาดก) 57/262/657/262/6 57/196/6 |
| 64 | ทรงปรารภภิกษุผู้กระสัน ตรัสอดีตพระโพธิสัตว์เกิดในตระกูลคหบดี มีภรรยาเป็นคนทุศีล เป็นชู้กับผู้ใหญ่บ้าน เมื่อพระโพธิสัตว์กลับมาเห็น นางก็ทำทีขึ้นยุ้งฉาง บอกให้ผู้ใหญ่บ้านกล่าวทวงค่าเนื้อวัว พระโพธิสัตว์รู้ทันจึงทุบตีทั้ง2 คน (อ.คหปติชาดก) 57/266/1457/266/14 57/199/15 |
| 65 | ยกลูกสาวให้กับผู้มีศีล (อ.สาธุศีลชาดก) 57/271/1157/271/11 57/203/5 |
| 66 | [๒๕๑-๒๕๒] ความกำหนัดยินดีในแก้วมณี และกุณฑลก็ดี ความห่วงใยในบุตรและภรรยาก็ดี นักปราชญ์กล่าวเครื่องผูกนั้นว่า เป็นเครื่องผูกอันมั่นคง ทำให้สัตว์ตกต่ำ หย่อน แก้ได้ยาก (พันธนาคารชาดก) 57/275/457/275/4 57/206/4 |
| 67 | ภิกษุ 30 รูป เห็นนักโทษ ถูกจองจำด้วยขื่อคา จึงทูลถามพระศาสดาถึงเครื่องจองจำที่มั่นคงกว่านี้ พระองค์ตรัสอดีตที่พระโพธิสัตว์อยู่ในตระกูลยากจน ต้องการบวชแต่ภรรยาก็วิงวอนให้รอบุตรคลอดก่อน รอให้บุตรหย่านมก่อน จนตั้งครรภ์อีก พระโพธิสัตว์จึงตัดเครื่องผูกแล้วหนีไปบวช ได้อภิญญา และสมาบัติ .(อ.พันธนาคารชาดก) 57/276/157/276/1 57/207/7 |
| 68 | [๒๕๔] " ในหมู่มนุษย์ก็ฉันนั้น ถ้าแม้เด็กมีปัญญา ก็เป็นผู้ใหญ่ได้ คนโง่ถึงร่างกายจะใหญ่โต ก็เป็นผู้ใหญ่ไม่ได้" (เกฬิสีลชาดก) 57/281/657/281/6 57/210/17 |
| 69 | ทรงปรารภพระลกุณฏกภัททิยะ ตรัสอดีตท่านเป็นพระเจ้าพรหมทัต มีนิสัยชอบล้อเล่น ทำคนแก่ให้เล่นตามคำสั่ง ถูกพระโพธิสัตว์ ซึ่งเป็นท้าวสักกะ ทรมานข่มขู่จึงได้หยุดการกระทำนั้น (อ.เกฬิสีลชาดก) 57/281/1157/281/11 57/211/5 |
| 70 | [๒๕๕-๒๕๖] การแผ่เมตตาถึงตระกูลพญางู ทั้ง 4 (ขันธปริตตชาดก) 57/286/357/286/3 57/214/11 |
| 71 | ภิกษุรูปหนึ่งถูกงูกัดตาย พระศาสดาจึงตรัสอดีต มีคณะฤๅษีก็ได้เจริญเมตตาจิตแก่ตระกูลพญางูทั้ง 4 แล้วพ้นจากภัยอันตรายจากงู (อ.ขันธปริตตชาดก) 57/287/1257/287/12 57/215/14 |
| 72 | ทรงปรารภพระเทวทัต เลียนแบบพระสุคต ตรัสอดีตครั้งพระโพธิสัตว์เป็น กา ชื่อ วีรกะ พระเทวทัตเป็นกาชื่อ สวิษฐกะพานางกามาอาศัยพระโพธิสัตว์ เพื่อให้ได้ปลากิน ต่อมากาสวิษฐกะทะนงตัวจึงหาปลาเอง แล้วถูกสาหร่ายพันคอตายในน้ำนั่นเอง(อ.วีรกชาดก) 57/292/1157/292/11 57/221/14 |
| 73 | ภิกษุ 2 รูป เป็นสหายกัน ชอบสรรเสริญรูป วันหนึ่งทั้งสองเถียงกันว่าใครงามกว่ากัน แล้วจึงไปถามพระเถระแก่รูปหนึ่ง พระเถระตอบว่า เรางามกว่า พระศาสดาตรัสอดีตภิกษุ 2 รูปนั้น เป็นปลาอยู่แม่น้ำคงคา และแม่น้ำยมุนา ไปถามเต่าว่าใครงามกว่า เต่าก็ตอบว่างามทั้งคู่ แต่เรางามกว่านั้นหมด ปลาจึงพ่นน้ำใส่แล้วหลีกไป (อ.คังเคยยชาดก) 57/296/1257/296/12 57/224/15 |
| 74 | ทรงปรารภพระเทวทัตพยายามฆ่าพระสุคต ตรัสอดีตสัตว์ 3 สหาย อาศัยใกล้สระแห่งหนึ่ง มีกวางโพธิสัตว์ เต่า และนกชื่อสตปัตตะ วันหนึ่งกวางถูกบ่วงนายพราน เต่าจึงช่วยกัดให้ขาด นกไปคอยถ่วงเวลานายพรานไว้ นายพรานมาถึงเห็นเต่านอนอยู่จึงจับใส่กระสอบแขวนไว้ที่ตอไม้ พระโพธิสัตว์จึงมาลวงนายพรานไปที่อื่น แล้วกลับมาช่วยเต่า , นายพราน คือ พระเทวทัต (อ.กุรุงคมิคชาดก) 57/300/1157/300/11 57/227/13 |
| 75 | เมาในรูปตายแล้ว เกิดเป็นหนอนกินขี้ (อ.อัสสกชาดก) 57/306/2057/306/20 57/232/8 |
| 76 | พระโพธิสัตว์เป็นพญาวานร พระเทวทัตเป็นจระเข้ นางจระเข้ คือ นางจิญจ-มาณวิกา แพ้ท้องอยากกินเนื้อหัวใจของพญาวานร จระเข้ผู้สามีจึงไปลวงพระโพธิสัตว์ให้ขึ้นหลังตนจะพาไปฝั่งโน้นที่มีผลไม้มาก ครั้นถึงกลางน้ำก็ทำตัวจมลง พญาวานร จึงสอบถามแล้วหลอกว่าตนเองได้ถอดหัวใจไว้ที่ต้นมะเดื่อ จระเข้จึงพาไปส่งที่ต้นมะเดื่อ (อ.สุงสุมารชาดก) 57/310/1157/310/11 57/235/5 |
| 77 | ทรงปรารภภิกษุหนุ่มผู้เป็นลูกศิษย์พระสารีบุตร เป็นผู้ฉลาดในการรักษากายของตน ไม่ฉันของเย็นจัด ร้อนจัด ไม่ออกไปข้างนอก ไม่ฉันอาหารที่แฉะ และเป็นท้องเล็น พระศาสดาทรงตรัสอดีต ภิกษุนี้เกิดเป็นไก่ก็เป็นผู้ฉลาดเหมือนกัน..(อ.กักกรชาดก) 57/314/1157/314/11 57/238/6 |
| 78 | ทรงปรารภพระเทวัตได้เลียนเอาอย่างพระสุคต ตรัสอดีตพระเทวทัตเป็นนกหัว-ขวานในป่าไม้ทองหลาง เป็นสหายกับพระโพธิสัตว์ซึ่งเป็นนกหัวขวานในป่าไม้ตะเคียน เมื่อมาหาพระโพธิสัตว์ เกิดไม่พอใจที่สหายหาอาหารให้กิน จึงผลุน-ผลันไปเอาจงอยปากเคาะต้นตะเคียนเอง ทำให้จงอยปากหัก ตาทะเล้นหัวแตกตาย (อ.กันทคลกชาดก) 57/317/1257/317/12 57/240/15 |
| 79 | ทรงปรารภพระโลฬุทายี พูดต่อหน้าบริษัทไม่ค่อยถูก ตรัสอดีตท่านก็เป็นอย่างนี้ครั้งเป็นพ่อของพระโพธิสัตว์ โคได้หายไปตัวหนึ่ง ลูกชายจึงให้ซ้อมพูดอยู่ 1 ปีแล้วจึงพาไปเข้าเฝ้าพระราชาทูลขอโค เมื่อจะกราบทูล พราหมณ์กลับกล่าวยกโคตัวที่เหลือให้พระราชา (อ.โสมทัตตชาดก) 57/321/1457/321/14 57/245/6 |
| 80 | ทรงปรารภภิกษุผู้กระสันเพราะภรรยาเก่า ตรัสอดีตเขาเป็นพราหมณ์ไปทำธุระนอกบ้าน พราหมณีของเขามีชู้ แล้วตักข้าวให้ชู้กิน ขณะกินอยู่พราหมณ์กลับมาพอดี ชายชู้จึงเข้าไปหลบในยุ้งข้าว นางพราหมณีได้ตักข้าวร้อนๆ กลบข้าวที่ชู้กินเหลือไว้ให้สามีกิน พระโพธิสัตว์เป็นบุตรคนฟ้อนรำตกยากผู้เห็นเหตุการณ์.(อ.อุจฉิฏฐภัตตชาดก) 57/326/1357/326/13 57/249/5 |
| 81 | ประทุษร้ายผู้มีศีลย่อมวิบัติ (อ.ภรุราชชาดก) 57/334/757/334/7 57/254/14 |
| 82 | ทรงปรารภพระปัญญาบารมี ตรัสอดีตพระโพธิสัตว์เป็นปุโรหิตของพระเจ้า-พาราณสีถูกพระราชาขับไล่ เพราะทรงเชื่อคำของผู้ยุแหย่ ปุโรหิตจึงพาบุตรภรรยา ไปอาศัยอยู่ ณ หมู่บ้านแคว้นกาสีแห่งหนึ่ง ต่อมาพระราชาระลึกถึงคุณของพระโพธิสัตว์ จึงทำอุบายผูกคาถาเขียนหนังสือ ส่งไปกับเนื้อกา ปุโรหิตเป็นคนฉลาดรู้ว่าพระราชาประสงค์จะให้กลับไป จึงไปอยู่กับพระราชาดังเดิม.(อ.ปุณณนทีชาดก) 57/338/1657/338/16 57/258/5 |
| 83 | ทรงปรารภพระโกกาลิกะ ฆ่าตัวเองเพราะวาจา ตรัสอดีตครั้งเป็นเต่า เมื่อหงส์2 ตัว พาเต่านั้นไปทางอากาศ ด้วยไม่ระวังปาก เต่าจึงตกจากอากาศตายในนครพาราณสี พระโพธิสัตว์เป็นปุโรหิตของพระราชา ได้อาศัยเหตุนี้ โอวาทพระราชาผู้พูดมาก , พระราชา คือ พระอานนท์ (อ.กัจฉปชาดก) 57/343/1357/343/13 57/262/1 |
| 84 | ทรงปรารภการเล้าโลมของภรรยาเก่าของภิกษุรูปหนึ่ง ตรัสอดีตภิกษุนั้นเป็นปลาได้ติดข่ายของชาวประมง ถูกวางไว้บนหาดทราย เตรียมเสียบหลาวปิ้งบนเตาปลานั้นได้ร้องคร่ำครวญถึงนางปลาอยู่ พระโพธิสัตว์เป็นปุโรหิต ได้ยินเสียงปลานี้รำพัน จึงเข้าไปหาชาวประมง ให้ปล่อยปลานี้ไป (อ.มัจฉชาดก) 57/348/1457/348/14 57/265/10 |
| 85 | ลูกสาวอุบาสกผู้ขายผักคนหนึ่ง มีใบหน้ายิ้มแย้มแจ่มใสเสมอ อุบาสกจึงทดลองว่าลูกสาวตนเป็นผู้มีศีลหรือไม่ แล้วจึงยกลูกสาวให้เด็กหนุ่มของตระกูลหนึ่งพระศาสดาตรัสแม้อดีตนางก็เป็นผู้มีศีล และถูกอุบาสกผู้บิดาทดลองแบบนี้ เช่นกัน. (อ.เสคคุชาดก) 57/351/1357/351/13 57/268/5 |
| 86 | ทรงปรารภพ่อค้าโกง ตรัสอดีต พ่อค้านั้นก็โกงเหมือนกัน ได้โกงเอาผาลไถเหล็ก500 ของพ่อค้าบ้านนอกไปขาย แล้วบอกว่าหนูกินหมด พ่อค้าบ้านนอกจึงแก้เผ็ดโดยเอาบุตรของพ่อค้าโกงไปฝากผู้อื่นไว้ พระโพธิสัตว์เป็นปุโรหิต ผู้พิจารณาคดีนี้. (อ.กูฏวาณิชชาดก) 57/354/1257/354/12 57/270/15 |
| 87 | ทรงปรารภภิกษุผู้กระสันเพราะเบื่อหน่าย ตรัสอดีตแม้แต่สัตว์ยังติเตียนกิเลสครั้งพระโพธิสัตว์เป็นพญาวานร ถูกจับไปในพระราชวัง ได้ทำพระราชาให้พอพระทัยแล้วทรงปล่อยพญาวานรไป ฝูงวานรพากันถามเรื่องราวของมนุษย์ ขณะพญาวานรเล่าเรื่องราวของมนุษย์นั้น ฝูงลิงฟังแล้วพากัน เอามือปิดหูว่าได้ฟังเรื่องไม่ดี ต่างติเตียนแล้วพากันหลีกไป (อ.ครหิตชาดก) 57/360/1357/360/13 57/275/6 |
| 88 | ทรงปรารภพระเทวทัตพยายามปลงพระชนม์พระองค์ ตรัสอดีตพระเทวทัตเป็นกาฬกะเสนาบดี ได้ยุยงพระราชาให้ฆ่าธรรมธัชปุโรหิตโพธิสัตว์ ด้วยแกล้งสั่งให้สร้างอุทยาน สระโบกขรณี คฤหาสน์ แก้วมณี เรื่องจึงร้อนถึงท้าวสักกะๆ ต้องมาเนรมิต ช่วยพระโพธิสัตว์ (อ.ธัมมัทธชชาดก) 57/365/1257/365/12 57/278/14 |
| 89 | [๒๙๑] " ผู้ใดยังมีกิเลสดุจน้ำฝาด ยังคายออกไม่ได้ปราศจากทมะ และสัจจะ จักนุ่งห่มผ้าย้อมน้ำฝาด ผู้นั้นย่อมไม่สมควร จะนุ่งห่มผ้าย้อมน้ำฝาดเลย. ".(กาสาวชาดก) 57/383/457/383/4 57/292/4 |
| 90 | ทรงปรารภพระเทวทัตนุ่งห่มผ้าไม่เหมาะกับตน ตรัสอดีต พระโพธิสัตว์เป็นช้างหัวหน้าโขลง มีบริวาร 84,000 เชือก พระเทวทัตเป็นคนเข็ญใจห่มผ้ากาสาวะแอบอยู่ทางช้างผ่าน เพื่อฆ่าช้างเอางา (อ.กาสาวชาดก) 57/383/1357/383/13 57/293/7 |
| 91 | [๒๙๔] " บุรุษทำกรรมเหล่าใดไว้ เขาย่อมเห็นกรรมเหล่านั้นในตน ผู้ทำกรรมดีย่อมได้รับผลดี ผู้ทำกรรมชั่วย่อมได้รับผลชั่ว บุคคลหว่านพืชเช่นใดย่อมได้รับผลเช่นนั้น" (จุลลนันทิยชาดก) 57/389/757/389/7 57/297/6 |
| 92 | ทรงปรารภความกักขฬะ หยาบช้าของพระเทวทัต ตรัสอดีต พระโพธิสัตว์เป็นวานรชื่อ นันทิยะ น้องชายชื่อ จุลลนันทิยะ เลี้ยงมารดาตาบอด พระเทวทัตเป็นนาย-พราน ได้คิดจะยิงนางลิงตาบอด พระโพธิสัตว์ได้ออกมาสละชีวิตแทน แต่นาย-พรานฆ่าทั้ง 3 ตัว ฟ้าจึงผ่าบ้านนายพรานทำให้เมียและลูกตาย นายพรานถูกแผ่นดินสูบ. (อ.จุลลนันทิยชาดก) 57/389/1657/389/16 57/297/16 |
| 93 | [๒๙๕] " บุคคลควรนอบน้อมต่อผู้ที่นอบน้อมตน ควรคบกับผู้ที่คบตน ควรทำกิจตอบแทนแก่ผู้ที่ช่วยทำกิจของตน ไม่ควรทำประโยชน์แก่ผู้ปรารถนาความฉิบหายให้และไม่ควรคบกับผู้ที่ไม่คบตน" (ปุฏภัตตชาดก) 57/395/357/395/3 57/301/13 |
| 94 | ทรงปรารภ 2 ผัวเมีย เดินทางกลับจากชนบท คนผัวกินข้าวคนเดียวไม่แบ่งเมียเลย พระศาสดาตรัสอดีตแม้เขาเป็นพระราชาก็ทรงทำแบบนี้ แต่ได้มอบความเป็นใหญ่ให้อัครมเหสี เพราะฟังคำบัณฑิต พระโพธิสัตว์เป็นอำมาตย์ผู้แนะนำพระราชา (อ.ปุฏภัตตชาดก) 57/395/1557/395/15 57/302/5 |
| 95 | [๒๙๗] " ผู้ใดมีคุณธรรม อันเป็นเครื่องให้เจริญอย่างยิ่ง 4 ประการนี้ คือ สัจจะธรรม ธิติ จาคะ ผู้นั้นย่อมล่วงพ้นศัตรูได้" (กุมภีลชาดก) 57/401/357/401/3 57/306/5 |
| 96 | อำมาตย์ของพระเจ้าปเสนทิโกศลผู้หนึ่ง เป็นชู้กับนางสนม พระราชาทรงอดกลั้นไว้ แล้วไปกราบทูลพระศาสดา จึงทรงตรัสอดีตพระโพธิสัตว์เป็นพระเจ้าพาราณสีก็มีอำมาตย์เป็นชู้กับนางสนม และคนใช้ของอำมาตย์ก็เป็นชู้ในเรือนของอำมาตย์แต่เขาทนไม่ได้จึงพาคนใช้ไปกราบทูลพระราชา พระราชาตอบว่าเหตุการณ์แบบนี้ของเราก็มี เราอดทนไว้ (อ.ขันติวรรณนชาดก) 57/403/1357/403/13 57/308/5 |
| 97 | [๓๐๑-๓๐๒] การออกไปในเวลาอันสมควร เป็นความดี การออกไปในเวลาอันไม่สมควรไม่ดี เพราะว่าคนผู้ออกไปโดยเวลาไม่สมควรย่อมไม่ยังประโยชน์อะไรให้เกิดได้(โกสิยชาดก) 57/406/357/406/3 57/310/3 |
| 98 | ทรงปรารภ ภิกษุรูปหนึ่ง ตีบุรุษด้วนแล้วเอาขี้ยัดปาก ตรัสอดีตบุรุษด้วนนั้นเป็นหนอนได้กินเหล้าเมาแล้ว ท้าช้างสู้ ช้างจึงขี้รดและเยี่ยวรดใส่หนอนตาย,ช้างนั้นได้เป็นภิกษุนี้ ส่วนหนอน เป็นบุรุษด้วน.(อ.คูถปาณกชาดก) 57/410/1357/410/13 57/313/16 |
| 99 | [๓๐๖] " อันที่จริง เมื่อบุคคลถูกงูเห่ากัด หมอบางคนก็รักษาได้ อนึ่งบุคคลถูกผีเข้าสิง หมอผู้ฉลาดก็ไล่ออกได้ แต่บุคคลผู้ถูกความใคร่ครอบงำแล้ว ใครๆ ก็รักษาไม่หาย เพราะว่าเมื่อบุคคลล่วงเลยธรรมขาวเสียแล้ว จะรักษาได้อย่างไร".(กามนีตชาดก) 57/415/957/415/9 57/316/21 |
| 100 | ทรงปรารภปลายิปริพาชก ท่องเที่ยวทั่วชมพูทวีปเพื่อโต้วาทะ ได้พามหาชนไปจะโต้วาทะกับพระศาสดาเมื่อเห็นแค่ซุ้มประตูเชตวันวิหารก็หนีกลับ. พระองค์ตรัสอดีตที่ปริพาชกนี้เป็นพระเจ้าพาราณสี ได้ยกทัพจะไปตี เมืองตักกสิลาเมื่อเห็นแค่ซุ้มประตูก็ยกพลกลับ (อ.ปลายิชาดก) 57/422/1657/422/16 57/322/19 |
| 101 | ทรงปรารภปลายิปริพาชก ได้เข้าไปในเชตวันมหาวิหาร เพื่อจะโต้วาทะกับพระศาสดา ได้เห็นพระศาสดากำลังแสดงธรรมอยู่จึงหันกลับไปไม่ยอมเข้าหมู่บริษัทหนีไป พระศาสดาตรัสอดีตเขาเป็นพระราชาเมืองตักกสิลา ได้ยกทัพมาล้อมกรุงพาราณสีไว้ เมื่อเห็นพระโพธิสัตว์ซึ่งเป็นพระเจ้าพาราณสีกล่าวขู่ขวัญ จึงหนีกลับเมืองของตน (อ.ทุติยปลายิชาดก) 57/427/257/427/2 57/326/21 |
| 102 | ทรงปรารภ พระเทวทัตผู้ปฏิปักษ์ต่ออาจารย์ ตรัสอดีตพระโพธิสัตว์เป็นคนฝึกช้างพระเทวทัตเป็นลูกศิษย์เมื่อเรียนจบแล้ว ต้องการรับราชการเงินเดือนเสมออาจารย์ จึงขอแสดงศิลปะแข่งกับอาจารย์ ฝ่ายอาจารย์เอาชนะได้ด้วยการสอนช้างให้ทำตรงกันข้ามกับคำสั่ง (อ.อุปาหนชาดก) 57/431/1757/431/17 57/331/6 |
| 103 | ทรงปรารภธิดาเศรษฐีผู้หนึ่ง ในกรุงสาวัตถี นางเข้าใจว่าบุรุษค่อมจะเป็นผู้ประเสริฐ เหมือนโคอุสภราชผู้ประเสริฐในหมู่โค ตรัสอดีตธิดาเศรษฐีนี้ก็พอใจบุรุษค่อม เช่นกัน (อ.วีณาถูณชาดก) 57/436/1157/436/11 57/335/14 |
| 104 | [๓๑๖] " บุคคลเห็นแก่โลกามิสแม้อย่างนี้ ชอบประพฤติตามอำนาจของจิตย่อมเดือดร้อน เขาย่อมเดือดร้อนอยู่ในท่ามกลางหมู่ญาติ และสหายดุจจระเข้ผู้ติดตามปลาไปถูกแทง ฉะนั้น" (วิกัณณกชาดก) 57/440/757/440/7 57/338/7 |
| 105 | [๓๑๘] " บุคคลผู้ปรารถนาเกินส่วน ย่อมเสื่อมจากประโยชน์ เพราะความโลภเกินประมาณ และเพราะความเมาอันเกิดจากความโลภเกินประมาณ เหมือนเราเสื่อมจากนางอสิตาภู ฉะนั้น" (อสิตาภุชาดก) 57/444/757/444/7 57/341/12 |
| 106 | ทรงปรารภกุมาริกาในตระกูลอุปัฏฐากของพระอัครสาวก เมื่อมีสามี สามีไม่พอใจนางบางอย่าง จึงเที่ยวไปที่อื่นตามชอบใจ นางได้ฟังธรรมของพระอัครสาวกแล้วตั้งอยู่ในโสดาปัตติผล บวชแล้วได้บรรลุพระอรหัต พระศาสดาตรัสอดีต ทั้งคู่ก็เป็นแบบนี้ สามีเป็นราชกุมารได้ติดตามนางกินรีไป ทิ้งภรรยาคือนางอสิตาภูไว้นางจึงไปหาพระโพธิสัตว์ให้บอกการบริกรรมกสิณแก่ตนแล้วเพ่งกสิน ได้เป็นผู้มีอภิญญาสมาบัติ เหาะหนีไปที่อื่น. (อ.อสิตาภุชาดก) 57/444/1357/444/13 57/342/5 |
| 107 | ทรงปรารภนักมวยปล้ำ ชื่อ โรชะ สหายของพระอานนท์ เชื้อเชิญพระอานนท์ออกมาครอบครองเรือน จะแบ่งสมบัติให้ครึ่งหนึ่ง พระศาสดาตรัสอดีต เขาก็ชวนพระโพธิสัตว์ ครั้งเป็นวัจฉนขปริพาชกให้ครองเรือน เช่นกัน.(อ.วัจฉนขชาดก) 57/449/1457/449/14 57/345/13 |
| 108 | ทรงปรารภภิกษุโกหกรูปหนึ่ง ตรัสอดีตภิกษุนี้ เป็นนกยางคิดจะกินปลา จึงยืนก้มหัวทำเซื่องๆ อยู่ ทำเป็นไม่รู้ไม่ชี้ พระโพธิสัตว์เป็นปลามีบริวารมาก อาศัยอยู่ในสระนั้น เห็นนกยางนั้นแล้ว บอกให้บริวารรู้จักกิริยาของมัน ฝูงปลาจึงพ่นน้ำใส่นกยาง แล้วหนีไป. (อ.พกชาดก) 57/454/1157/454/11 57/349/13 |
| 109 | [๓๒๔] ความรักเกิดขึ้นด้วยเหตุ 2 ประการ คือ การอยู่ร่วมกันในกาลก่อนด้วยความเกื้อกูลต่อกันในปัจจุบัน (สาเกตชาดก) 57/457/657/457/6 57/351/6 |
| 110 | [๓๒๖] ความขยันหมั่นเพียร ทำให้ได้ประโยชน์หลายอย่าง (เอกปทชาดก) 57/460/857/460/8 57/353/12 |
| 111 | ทรงปรารภพระเจ้าอชาตศัตรู รบกับพระเจ้าลุงของตน คราวชนะก็ดีพระทัยคราวปราชัยก็ทรงโทมนัส ตรัสอดีตที่พระเจ้าอชาตศัตรูเป็นงูปลา เข้าไปกินปลาที่ติดอยู่ในลอบ แต่ถูกปลาเป็นอันมากรุมกัดจนเลือดออกนอง .(อ.หริตมาตชาดก) 57/464/1157/464/11 57/357/6 |
| 112 | ทรงปรารภพระเทวทัต ถูกแผ่นดินสูบแล้ว มหาชนต่างดีใจ ตรัสอดีตเมื่อพระเทวทัตเป็นพระเจ้าปิงคละ ครองกรุงพาราณสี เป็นผู้กักขฬะ หยาบช้า ทารุณเมื่อสวรรคตแล้ว มหาชนก็ต่างดีใจเช่นกันนี้ พระโพธิสัตว์เป็นโอรสได้ครองราชสมบัติต่อมา (อ.มหาปิงคลชาดก) 57/469/257/469/2 57/360/13 |
| 113 | ตำนานเนื้อตากแห้ง (อ.สัพพทาฐชาดก) 57/478/1557/478/15 57/369/1 |
| 114 | ทรงปรารภสุนัขกินอาหารที่ศาลานั่งพัก ที่คนตักน้ำนำมาเลี้ยงไว้ตั้งแต่เกิด จนมีร่างกายอ้วนพี วันหนึ่งมีบุรุษผู้หนึ่งมาเห็นสุนัขจึงให้ผ้าสาฎกแก่คนตักน้ำ แล้วเอาโซ่ผูกพาสุนัขไป สุนัขก็ไปโดยดี เมื่อเขาคิดว่าสุนัขนี้รักเราจึงแก้โซ่ออก สุนัขนั้นก็รีบวิ่งกลับมาที่เดิม พระศาสดาแสดงแม้ในอดีตสุนัขนี้ก็ฉลาดในการหนีพ้นจากเครื่องผูกเหมือนกัน (อ.สุนขชาดก) 57/480/1257/480/12 57/370/15 |
| 115 | ลูกศิษย์คิดล้างครู (อ.คุตติลชาดก) 57/485/1557/485/15 57/374/9 |
| 116 | ปริพาชกผู้หนึ่งไม่ได้คำตอบโต้วาทะ ในชมพูทวีปทั้งสิ้น จึงไปกับมหาชน ถามคำถามพระศาสดาในเชตวันวิหาร พระศาสดาถามเขาว่า อะไรชื่อว่าหนึ่ง เขาตอบไม่ได้ก็ลุกหนีไป ทรงตรัสอดีตปริพาชกนี้ เคยมาถามพระโพธิสัตว์ตอนตนเป็นดาบส เช่นกัน. (อ.วิคติจฉชาดก) 57/498/1457/498/14 57/383/16 |
| 117 | [๓๔๐] " กาลย่อมกินสัตว์ทั้งปวงกับทั้งตัวเองด้วย ก็ผู้ใดกินกาล ผู้นั้นเผาตัณหาที่เผาสัตว์ได้แล้ว." (มูลปริยายชาดก) 57/502/357/502/3 57/386/6 |
| 118 | นิครนถ์นาฏบุตร กล่าวใส่ร้ายว่าพระสมณโคดมบริโภคเนื้อที่เขาอุทิศถวายทั้งๆที่รู้อยู่ พระศาสดาจึงตรัสอดีต นิครนถ์นาฏบุตร เป็นกุฎุมพี ได้นิมนต์ พระโพธิ-สัตว์ผู้เป็นฤๅษี ให้ฉันในเรือน เสร็จแล้วก็บอกว่าฆ่าสัตว์ทำถวาย ขอให้บาปจงตกแก่ผู้บริโภคเถิด (อ.พาโลวาทชาดก) 57/507/1157/507/11 57/390/15 |
| 119 | พวกอำมาตย์ทดลองพระราชกุมาร ก่อนที่จะให้ครองราชสมบัติ .(อ.ปาทัญชลิชาดก) 57/511/957/511/9 57/393/14 |
| 120 | [๓๔๗] " บุคคลเหล่าใดยังไม่รู้ธรรมทั้งหลาย ด้วยญาณทั้งปวง บุคคลเหล่านั้นแล ย่อมสงสัยในธรรมทั้งหลายเหมือนพระราชบุตร 4 พระองค์ ทรงสงสัยในต้น-ทองกวาว ฉะนั้น" (กิงสุโกปมชาดก) 57/514/757/514/7 57/395/6 |
| 121 | พระอรหันต์ รูปหนึ่ง ถามพระศาสดาว่า กรรมฐานมีข้อแตกต่างกัน แต่นิพพานเป็นอย่างเดียวกัน ภิกษุทั้งหมดบรรลุอรหัตได้อย่างไร ? (อ.กิงสุโกปมชาดก) 57/515/457/515/4 57/395/20 |
| 122 | หลวงตากับเณรน้อย (อ.สาลกชาดก) 57/518/1557/518/15 57/398/15 |
| 123 | ทรงปรารภภิกษุโกหกรูปหนึ่ง ตรัส อดีตเกิดเป็นลิงได้เอาผ้าเปลือกไม้และหนังเสือของดาบสที่ตายแล้วมานุ่ง ถือหาบและน้ำเต้า มายืนหลอกลวงเพื่อต้องการไฟจากดาบสโพธิสัตว์และกุมารน้อย พระโพธิสัตว์จึงคว้าดุ้นฟืนติดไฟออกมาขู่ให้ลิงตกใจกลัวแล้วหนีไป (อ.กปิชาดก) 57/522/1557/522/15 57/401/17 |